Κάποτε οι άνθρωποι μπορούσαν να εκφραστούν ελεύθερα, ανέμελα. Κάποτε οι άνθρωποι μπορούσαν να προωθήσουν τα εσώψυχά τους, δίχως τον φόβο του να μην είναι αρεστά από τη μάζα, γιατί ήξεραν πως ό,τι κι αν έγραφαν θα τους αντιπροσώπευε και θα τους εξέφραζε.

 Σήμερα, όμως, που η ελευθερία του λόγου δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα, ενώ έχουμε «υποτίθεται» δημοκρατία, δεν συμβαίνει αυτό. Φυσικά και παλαιότερα η ελευθερία του λόγου έχει δεχτεί χτυπήματα, όπως στην περίοδο της Χούντας ή της Κατοχής, αλλά σε εκείνες τις περιόδους τα καθεστώτα δεν άφηναν τον κόσμο να εκφράζεται ελεύθερα κυρίως για πολιτικούς λόγους. Αντιθέτως, στις μέρες μας ο ίδιος ο κόσμος – ο φίλος, ο γείτονας, ο συγγενής, ο συμμαθητής – δεν ανέχεται να ακούει μια αντίθετη άποψη! Αυτό είναι το πιο τρομερό και συνάμα επικίνδυνο.

Ποια είναι αλλώστε η ομορφιά της δημοκρατίας; Η δυνατότητα μέσω του διαλόγου να μπορεί κάποιος να ανταλλάξει απόψεις με άτομα με τα οποία διαφωνεί σε ένα ήρεμο περιβάλλον. Σε αυτές τις στιγμές που βλεπώ την ελευθερία του λόγου να καταπατείται, επειδή κάποιος αποφάσισε ότι μία άποψη δεν πρέπει να ακούγεται, φέρνω στον νου μου το γνωμικό του Βολταίρου «Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες». Ποιος είναι ανώτερος από κάποιον άλλο, για να αποφασίσει ότι η άποψή του δεν πρέπει να ακούγεται; Ποιος θα αποφασίσει; Ποιος θα μου στερήσει το δικαίωμα μου να εκφραστώ όπως εγώ θέλω;

Εννοείται, βέβαια, πως χαρακτηρισμοί και ύβρεις πρέπει να αποφεύγονται, ώστε να μπορεί να υπάρξει μια καθωσπρέπει συζήτηση. Από τη στιγμή που κάποιος καταλήγει σε τέτοια επιλογή λέξεων, τότε και φυσικά χάνει το δίκιο του και έτσι όλη η κουβέντα γενικότερα σταματά να έχει αξία. Παράλληλα, σημαντική προϋπόθεση, για να υπάρξει γόνιμος διάλογος και ελευθερία του λόγου, αποτελεί η τεκμηρίωση των θέσεών μας με έγκυρους και επιστημονικά σωστούς όρους. Αλλιώς οδηγούμαστε στη φαύλη κατάσταση των ημερών μας που ο κάθε αδαής από επιστήμη έχει σθεναρή άποψη για τη χρήση της μάσκας, τα εμβόλια, τις μεταλλάξεις και τα λοιπά και τα λοιπά, όπως όλοι τα βλέπουμε, τα ακούμε και τα διαβάζουμε καθημερινά.

Ας επιστρέψουμε όμως στην καλώς νοούμενη ελευθερία του λόγου. Το επόμενο ερώτημα που πρέπει να σκεφτούμε είναι αν η ελευθερία του λόγου έχει ορία. Πιστεύω πως όχι, αν και πολλοί θεωρούν ότι η ρητορική μίσους πρέπει να αποτρέπεται και συμφωνώ μαζί τους. Δεν συμφωνώ όμως ότι πρέπει να απαγορευτεί, καθώς η ρητορική μίσους έχει ένα τεράστιο μειονέκτημα, καθώς δεν έχει μια καθιερωμένη σημασιολογία. Σε μία τάξη των είκοσι, αν και οι είκοσι ρωτηθούν «τι σημαίνει ρητορική μίσους;» και οι είκοσι θα δώσουν διαφορετικές απαντήσεις. Τώρα ας πάμε αυτό το παράδειγμα των είκοσι σ’ ένα κράτος, ακόμη και μικρό όπως την Κύπρο. Αν ρωτηθούν ένα εκατομμύρια άτομα «τι είναι η ρητορική μίσους», όλοι θα απαντήσουν διαφορετικά ορίζοντας το «μίσος» με διαφορετικό τρόπο.

Εδώ προκύπτει το πρόβλημα, τι επιλέγει ένα κράτος να περιορίσει; Γιατί όσο περισσότερα λογοκρίνει, τόσο πολεμά την ελευθερία του λόγου και όσο λιγότερα, τόσο αφήνει τη λεγόμενη ρητορική μίσους ελεύθερη. Για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να αποφασίζει κάτι ένα κράτος, γιατί έχει την αδυναμία της λανθασμένης απόφασης. Όλο και περισσότερα θα λογοκρίνονται και στο τέλος ο άνθρωπος δεν θα μπορεί να εκφραστεί. Αντιθέτως, θα πρέπει οι ίδιοι οι συμμετέχοντες σε μια συζήτηση να αποφασίζουν μεταξύ τους, εάν έχει λεχθεί κάτι το οποίο θεωρεί κάποιος προσβλητικό ή που προωθεί μίσος. Άρα η ρητορική μίσους είναι κάτι που πρέπει να ελέγχεται με φυσικό τρόπο και όχι με νομικό.

Ξανά όμως στον αρχικό στίχο, «όσες κι αν χτίζουν φυλακές κι αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας είν’ αληταριό π’ όλο θα δραπετεύει». Συχνά επιλέγω να αγνοώ τις νοερές φυλακές που μου απαγορεύουν να υιοθετήσω μια συγκεκριμένη άποψη. Επιλέγω πάντα τον δρόμο της έρευνας και βάσει αυτής σχηματίζω τη δική μου άποψη, την οποία υπερασπίζομαι ανεξαρτήτως των κοινωνικών περιορισμών. Πιστεύω στην ελευθερία του λόγου και η αλήθεια γοητεύομαι από την τάση των ανθρώπων να πηγαίνουν εναντίον της μάζας, από την τάση των ανθρώπων να σπάνε τις εδώ και χρόνια παγιωμένες φυλακές και ταμπού.

Είμαι, όμως, δεκαέξι χρονών! Μπορεί σε δύο μήνες, σε δύο χρόνια, να διαβάζω αυτό το κείμενο και να σκέφτομαι ότι αυτά που γράφω δεν είναι σωστά. Μα αύτη είναι όλη η ομορφιά, να μπορώ να αναθεωρήσω τις απόψεις μου χωρίς να είμαι περιορισμένος στο τι θα γράψω, τι θα σκεφτώ, επειδή είμαι ένας αυτονόμος νέος, κύριος του εαυτού μου που δεν θα πάψει ποτέ να σκέφτεται και να συλλογιέται ελεύθερα.

 Στη φωτογραφία απεικονίζεται το γλυπτό «Ελευθερία» του καλλιτέχνη Zenos Frudakis,  το οποίο βρίσκεται στη Φιλαδέλφια των Η.Π.Α.

Πηγή:gcsc.ac.cy ( Μαθητικό ιστολόγιο)

-------------------------------------------------------------

Πριν από μερικά χρόνια μια παρέα παιδιών, με κοινό χαρακτηριστικό την αγάπη για το διάβασμα, δημιουργήσαμε τον διαδικτυακό όμιλο “Διαβάζω βιβλία γιατί μ’ αρέσει”. Νιώθαμε την ανάγκη να φωνάξουμε στον κόσμο πως ναι διαβάζουμε, γιατί μας αρέσει.

Όχι γιατί μας το επιβάλλει το σχολείο, όχι γιατί μας πιέζουν στο σπίτι, όχι γιατί πρέπει, αλλά γιατί απλά και μόνο μας αρέσει. Αυτή τη φωνή μας προβάλαμε μέσα από διάφορες δράσεις, με μοναδικό σκοπό να προωθήσουμε την υπέροχη συνήθεια ανάγνωσης βιβλίων.

Μα όταν διαβάζεις βιβλία, είναι δύσκολο να μην είσαι ο ίδιος δημιουργικός και να μην αναζητάς την αποτύπωση των δικών σου σκέψεων και προβληματισμών στο χαρτί.

Λίγο, λοιπόν, λόγω της ανάγκης έκφρασης και δημιουργίας, λίγο λόγω του εγκλεισμού, τον οποίο αιφνίδια μας επέβαλε η πανδημία, πήραμε άλλοι χαρτί και μολύβι, άλλοι πληκτρολόγια και υπολογιστές κι αρχίσαμε να γράφουμε για όλα όσα μας προβληματίζουν, για όλα όσα ζούμε ή για όλα όσα θα θέλαμε να ζούμε.
Γράφουμε για τα βιβλία που διαβάζουμε, την τέχνη που μας εμπνέει, την επικαιρότητα που συχνά μας φοβίζει. Γράφουμε και σχεδιάζουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας.

Αυτές τις δικές μας στιγμές αποτυπώνουμε σ’ αυτό το κοινό νεανικό  ημερολόγιο, σ’ αυτό το δικό μας Νεανικό ιστολόγιο!