Η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα ενός αντικειμένου, ενός οργανισμού ή μιας κοινότητας να αντέχει σε αντιξοότητες και συνθήκες που δημιουργούν πιέσεις και δυσκολίες σε διάφορα πεδία.
Για παράδειγμα, το σώμα μας έχει τη δική του ανθεκτικότητα στο νερό, με την έννοια ότι δε λιώνει, όπως για παράδειγμα λιώνει η ζάχαρη. Μπορούμε, επιπλέον την ανθεκτικότητα του σώματός μας να την αναπτύξουμε με τη βοήθεια της γυμναστικής και έτσι να ενδυναμώσουμε τους μυς και τις αρθρώσεις μας.
Το ίδιο μπορούμε να προσφέρουμε στο πνεύμα μας μέσω της γνώσης και της συνεχούς άντλησής της από τη μελέτη, την έρευνα, την περιέργεια, την πληροφόρηση. Αυτό, φυσικά, μπορεί να συμβεί και με την ψυχή μας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι και μοντέλα ανάπτυξης της ψυχικής μας ανθεκτικότητας με την εφαρμογή των οποίων μπορούμε να απολαύσουμε την ευεξία και τα θετικά αποτελέσματά της και σε προσωπικό, αλλά και σε κοινωνικό και εργασιακό πλαίσιο.
Πριν, όμως, αναφερθούμε σε αυτά θα ήταν ωφέλιμο να αποτυπώσουμε τον ορισμό της ψυχικής ανθεκτικότητας, όπως μας τον δίνει η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association – APA) .
Σύμφωνα, λοιπόν, με την APA, ο ορισμός που μας δίνει στην ανθεκτικότητα είναι ο εξής: "Ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία και το αποτέλεσμα μιας επιτυχούς προσαρμογής σε δύσκολες ή προκλητικές εμπειρίες ζωής ειδικά μέσω νοητικής, συναισθηματικής και συμπεριφορικής ευελιξίας και προσαρμογής σε εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες”.
Ένας ορισμός της ψυχικής ανθεκτικότητας .......
“Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να ανακάμψεις, να αντέξεις τις δυσκολίες και να επιδιορθώσεις τον εαυτό σου“
Επίσης, η Κλινική Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπεύτρια Δρ. Αγαθή Λακιώτη μας αναφέρει ως ορισμό της ψυχικής ανθεκτικότητας τα εξής: “Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητά μας να ανακάμπτουμε μετά από ένα δύσκολο και σοβαρό γεγονός στη ζωή μας.
Είναι επίσης η ικανότητά μας να διατηρούμε την ψυχική μας υγεία και την καθημερινή λειτουργικότητά μας όταν αντιμετωπίζουμε μια χρόνια κατάσταση ή το στρες της καθημερινότητας.
Είναι όμως και η ικανότητά μας να μαθαίνουμε από τις δύσκολες εμπειρίες και να αναπτυσσόμαστε –να γινόμαστε σοφότεροι και δυνατότεροι – μέσα από αυτές.”
Παράγοντες
Yπάρχουν κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στο κατά πόσο καλά οι άνθρωποι προσαρμόζονται στις αντιξοότητες, οι κυριότεροι των οποίων είναι οι τρόποι με τους οποίους τα άτομα βλέπουν και εμπλέκονται στον κόσμο, η διαθεσιμότητα και η ποιότητα των κοινωνικών πόρων, καθώς και οι ειδικές στρατηγικές αντιμετώπισης.
Θα αναπτύξουμε παρακάτω τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ενδυναμώσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα.
Σχετικά με τους παράγοντες είναι εκείνοι που μαζί με πολλούς μηχανισμούς διαμορφώνουν την ψυχική ανθεκτικότητα και καθορίζουν την ποιότητά της, την ένταση και το μέγεθός της στον καθένα και τη καθεμιά χωριστά.
Αυτοί οι παράγοντες ονομάζονται προστατευτικοί παράγοντες και αναφέρονται στα στοιχεία που φέρουν ως χαρακτηριστικά οι άνθρωποι που καταφέρνουν να μη λυγίζουν και να μη χάνουν τον εαυτό τους σε αντιξοότητες και δύσκολες συνθήκες ή συγκυρίες με τις οποίες μπορούν να έρθουν αντιμέτωποι.
Οι αναπτυξιακοί παράγοντες επίσης συμβάλλουν με το δικό τους καθοριστικό τρόπο στη διαμόρφωση της ψυχικής ανθεκτικότητας από την παιδική ηλικία.
Αν οι γονείς του παιδιού ή οι φροντιστές του βρίσκονται δίπλα στο παιδί και του παρέχουν ασφάλεια, το υποστηρίζουν, είναι τρυφεροί και το προστατεύουν από την έκθεση σε εμπειρίες επαναλαμβανόμενες και συνεχείς ανεξέλεγκτου άγχους και του προσφέρουν παράλληλα ευκαιρίες αξιοποίησης των προσωπικών του δεξιοτήτων ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις, τότε δημιουργούν στο παιδί μια έντονη αίσθηση ικανότητας και ασφάλειας η οποία και αναπτύσσει την ψυχική του ανθεκτικότητα όχι μόνο κατά την παιδική του ηλικία, αλλά και ως ενήλικας.
Τα αντίθετα, ακριβώς, αποτελέσματα προκύπτουν, όταν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας, χωρίς οι γονείς ή οι φροντιστές να του δείχνουν το ενδιαφέρον, την προσοχή, τη φροντίδα και χωρίς να παρέχουν τις δυνατότητες αξιοποίησης των δικών του skills. Σε τέτοια περίπτωση το παιδί αισθάνεται τρομερά ευάλωτο χωρίς να μπορεί να επηρεάσει τις συνθήκες ζωής του και στην ουσία νιώθει αβοήθητο και στο “τώρα'', αλλά και σε μελλοντικές δυσκολίες ακόμα και ως ενήλικας.
Η σχέση των τριών στοιχείων προσδιορίζει τον τρόπο που αντιμετωπίζει κάποιος το στρες και την ταχύτητα επαναφοράς της διάθεσής του σε φυσιολογικό επίπεδο. Αν αυτά βρίσκονται σε μια αγαστή και εναρμονισμένη συνεργασία τότε η ψυχική ανθεκτικότητα ενισχύεται.
Τέλος, οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες αποτελούν και αυτοί ένα σημαντικό τύπο προστατευτικών παραγόντων. Εδώ παίζουν ρόλο τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας, ο τρόπος που σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας, καθώς και οι στρατηγικές αντιμετώπισης του στρες που έχουμε ή όχι αναπτύξει και χρησιμοποιούμε και με τις σχέσεις μας.
Μερικοί από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που έχει φανεί ότι μας προστατεύουν όταν αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες και τραυματικές εμπειρίες είναι:
Η θετική αυτό-εικόνα και η αποδοχή του εαυτού μας
Η ικανότητα να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας
Η ικανότητά μας να βιώνουμε θετικά συναισθήματα
Η ρεαλιστική αισιοδοξία
Η ικανότητα να μπορούμε να δούμε τις δυσκολίες με έναν πιο θετικό τρόπο
Η πίστη στις ικανότητές μας να τα καταφέρουμε
Η αίσθηση ότι έχουμε έλεγχο στις καταστάσεις
Η ύπαρξη ενός σκοπού ή νοήματος στη ζωή
Η κοινωνική υποστήριξη και το κοινωνικό δίκτυο
Οι θετικές διαπροσωπικές δεξιότητες
Τρόποι Ενίσχυσης Ψυχικής Ανθεκτικότητας
Η προσπάθεια ενίσχυσης της ψυχικής μας ανθεκτικότητας έχει στήριξη και βοήθεια από τρόπους και στρατηγικές που αν εφαρμόσουμε ή έχουμε κατά νου θα μπορέσουμε να απολαύσουμε εκπληκτικά θετικά αποτελέσματα.
Χτίσιμο σχέσεων
Είναι εξαιρετικά ωφέλιμο στην ενίσχυση της ψυχικής μας προτεραιότητας να δώσουμε προτεραιότητα στις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους. Η σύνδεση με ενσυναισθητικά και αξιόπιστα άτομα που μπορούν να μας κατανοήσουν δείχνοντάς μας συμπόνια είναι μια παρηγοριά, αλλά και συμβάλλουν στην προστασία της ψυχικής μας ανθεκτικότητας.
Ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να μας οδηγήσει στην απομόνωση και να στερέψει κάθε διάθεσή μας για κοινωνικότητα. Όμως, αν στο περιβάλλον μας υπάρχουν άνθρωποι που μας αγαπούν, ενδιαφέρονται και νοιάζονται πραγματικά για εμάς, τότε μια έστω φορά την εβδομάδα είναι αρκετή ώστε να έρθουμε μαζί τους σε επαφή και να αισθανθούμε καλύτερα.
Επίσης, υπάρχουν πολλές κοινωνικές ομάδες που μπορούν να μας δώσουν ένα σκοπό και χαρά μέσα από τις δραστηριότητες με τις οποίες αυτές καταπιάνονται. Είτε αφορούν σε πολιτισμό, είτε σε άθληση είτε σε κοινωνικούς προβλήματισμούς, εθελοντισμό κλπ.
Αυτή η συμμετοχή μας σε τέτοιες ομάδες θα μας φέορυν σε γνωριμία, επαφή και διαδραστικότητα με νέους στη ζωή μας ανθρώπους και σίγουρα αυτή η νέα αρχή θα βοηθήσει να ξεπεράσουμε και να αντιμετωπίσουμε την όποια δύσκολη εμπειρία βιώνουμε την τρέχουσα περίοδο.
Προώθηση Ευεξίας
Η φροντίδα του σώματός μας μπορεί να συμβάλλει θετικότατα στην ενίσχυση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας. Η τακτική σωματική άσκηση, η σωστή και προσεγμένη διατροφή, η ενυδάτωση και ο άφθονος ύπνος μπορούν να ενισχύσουν το σώμα μας, ώστε να προσαρμοστεί στο στρες και να μειώσει την ύπαρξη συναισθημάτων όπως το άγχος ή η κατάθλιψη.
Το mindfulness (αυτο-επίγνωση) μας βοηθά στο να αποκτάμε συνδέσεις οι οποίες μεγαλώνουν μέσα μας την ελπίδα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και να βγούμε από τη δυσκολία που βιώνουμε.
Οι προσευχές, η γιόγκα, ο διαλογισμός είναι πολύ βοηθητικά και σε συνδυασμό με την τήρηση ενός ημερολογίου διαπιστώνουμε εν καιρώ πως οι αρνητικές σκέψεις περιορίζονται και ουσιαστικά ερχόμαστε σε στενότερη και συχνότερη επαφή με τις θετικές μας αναμνήσεις και σκέψεις νιώθοντας ευγνώμονες για ό,τι έχουμε.
Ανακάλυψη Σκοπού
Η εύρεση κάποιου σκοπού, όπως για παράδειγμα το να βοηθάμε εθελοντικά σε κάποια δομή φροντίδας αδύναμων κοινωνικών ομάδων ή το να βρεθούμε στο πλάι ενός φίλου που μας έχει ανάγκη και ζητά τη βοήθειά μας, καλλιεργεί την αίσθηση που έχουμε για την αυτοεκτίμησή μας.
Η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους και η βοήθεια που προσφέρουμε σε κείνους είναι μια ταυτόχρονη βοήθεια στην ενίσχυση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας.
Η προνοητικότητά μας επίσης βοηθά. Έχει τη δική της αξία, η δυνατότητά μας να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε τη συναισθηματική κατάσταση που μας δημιουργεί μια δύσκολη συνθήκη.
Εκεί είναι που βρισκόμαστε ενώπιον της δικής μας αυτοανακάλυψης διερωτώμενοι “Τι μπορώ να κάνω για ένα πρόβλημα στη ζωή μου;”
Για παράδειγμα αντί να καταναλώσουμε χρόνο προσπαθώντας να πείσουμε τον εργοδότη μας ότι δεν έπραξε σωστά που μας απέλυσε, μπορούμε το χρόνο αυτόν να τον αξιοποιήσουμε φτιάχνοντας το βιογραφικό μας επισημαίνοντας τις κορυφαίες μας δυνάμεις και ικανότητες. Αυτή η πρωτοβουλία και εκκίνηση θα μας βοηθήσει δίνοντάς μας μια ενέργεια που θα βοηθήσει και την ψυχική μας ανθεκτικότητα ώστε να αντέξουμε την απόλυση και να μη μπλοκάρει η καθημερινότητά μας σε αυτό το γεγονός.
Η στοχοθεσία είναι μια διαδικασία που μπορεί να μας δημιουργήσει εξαιρετικές συγκινήσεις μέσα από την επίτευξη ρεαλιστικών στόχων.
Είναι προτιμότερο να θέτουμε μικρότερους στόχους με την προοπτική να τους πετύχουμε παρά να αναλωνόμαστε σε μεγάλες στοχοθεσίες με μικρή πιθανότητα επιτυχίας. Βήμα - βήμα μπορούμε να κερδίσουμε τη ζωή και να ξεπεράσουμε τον πόνο και τη δυσκολία.
Κάποιες επώδυνες εμπειρίες, όπως για παράδειγμα η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, μια ασθένεια, ένα τροχαίο κλπ. αποτελούν μια ευκαιρία για αυτο - ανακάλυψη. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποια τέτοια εμπειρία αναφέρουν καλύτερες σχέσεις και μεγαλύτερη αίσθηση δύναμης, ακόμη και όταν αισθάνονται ευάλωτοι. Αυτό μπορεί να αυξήσει την αίσθηση της αυτοεκτίμησής τους και να αυξήσει την εκτίμησή τους για τη ζωή.
Μοντέλο διαχείρισης του στρες
Πρόκειται για ένα μοντέλο διαχείρισης στρεσογόνων καταστάσεων που βιώνει κάποιος ειδικά στο χώρο εργασίας. Η σωματική και συναισθηματική πίεση που δημιουργούνται από στρεσογόνα γεγονότα μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές βλάβες και ασθένειες. Το μοντέλο αυτό είναι απλό και το στοιχείο της απλότητάς του είναι που πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας το χρησιμοποιούν ως ένα πολύτιμο εργαλείο.
Η φυσική κατάσταση (health condition) και η μετασχηματιστική διαχείριση (transformational coping) είναι οι δύο παράγοντες στους οποίους αν εστιάσουμε κατά τη διαχείριση του στρες μπορεί να οδηγηθεί αυτή σε επιτυχία και να έχουμε εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα.
Το μοντέλο της Αντιστάθμισης
Συμπερασματικά, όταν το άτομο διακρίνεται από πολλούς αντισταθμιστικούς παράγοντες και βιώνει αντίξοες συνθήκες, η προσαρμογή του προμηνύεται πιο θετική, αφού η επίδραση των παραγόντων που αναφέρθηκαν παραπάνω, λειτουργούν αθροιστικά.
Οι σχέσεις που διαμορφώνονται στα συστήματα της οικογένειας, της φιλίας, των κοινωνικών ομάδων και ο τρόπος που αυτές αντιμετωπίζουν τη δυσκολία, την ταραχή, το τραύμα, την επούλωση και την αποκατάσταση, την ενδυνάμωση και την ευεξία δεν είναι δυνατό να μην επηρεάζονται και να μην αλλάζουν υπό το πρίσμα των μοντέλων ψυχικής ανθεκτικότητας.
Φυσικά, οι σχέσεις αυτές δοκιμάζονται, αντέχουν ή όχι, διαμορφώνουν εξελίξεις και προκαλούν γεγονότα και στον εργασιακό τομέα.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μια διαρκής, συνεχής και διαδραστική κατάσταση που συνεχώς κυμαίνεται χωρίς να παγιώνεται, καθώς αυτή έρχεται αντιμέτωπη με προκλήσεις, αιφνιδιασμούς, αρνητικές εκπλήξεις και εξελίξεις.
Η ταραχή, η αναπάντεχη επαφή με το απρόσμενο και το δύσκολο, το επίπονο, το δυστυχές αποτελούν μια πρόκληση για το άτομο, αλλά και μια δοκιμή να εξετάσει που βρίσκεται και να διαπιστώσει μετά την τραγικότητα της όποιας εμπειρίας που θα βρεθεί και κατά πόσο όλη αυτή η εμπειρία, το βίωμα ενίσχυσαν και τροφοδότησαν με δύναμη την ψυχή του, τις άμυνες, την προστασία, τους τρόπους διαχείρισης και αντιμετώπισης των κρίσεων της ζωής.
Παραπάνω προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε όσα περισσότερα στοιχεία και σημεία καταφέραμε για να αποτυπώσουμε την ανάγκη, αλλά και τη θετικότητα που μπορεί να αποκομίσει το άτομο ενισχύοντας την ψυχική του ανθεκτικότητ Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι η ψυχική ανθεκτικότητα έχει μόνο ανοδική πορεία και αυτή δίνει το μεγάλο ενδιαφέρον στη ζωή μας καθότι όσο πιο ψηλά μπορούμε να βρεθούμε μετά από υπερβάσεις τόσο πιο απολαυστική θα είναι και η θέα που θα απλώνεται μπροστά μας. α.
Σίγουρα, υπάρχουν πολλά εργαλεία, τρόποι και μοντέλα τα οποία μπορούν να σταθούν δίπλα στον ευάλωτο και να τον παρηγορήσουν, να τον φροντίσουν, να τον κάνουν να νιώσει περισσότερη σιγουριά και αυτοεκτίμηση .
Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι η ψυχική ανθεκτικότητα έχει μόνο ανοδική πορεία και αυτή δίνει το μεγάλο ενδιαφέρον στη ζωή μας καθότι όσο πιο ψηλά μπορούμε να βρεθούμε μετά από υπερβάσεις τόσο πιο απολαυστική θα είναι και η θέα που θα απλώνεται μπροστά μας.
Πηγή:/psychology.gr ( αποσπάσματα)
-----------------------------------------------
(Νίκο μου σε ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την τιμή!! Να σαι πάντα καλά φίλε μου 🙏
Παρακαλώ και σε ευχαριστώ από καρδιάς και ψυχής Πάνο μου, αμοιβαία η βαθιά εκτίμηση!!!)
